Kişilik, bireylerin hem günlük yaşantısı hem de iş hayatında çevreye cevap vermenin karakteristik yollarını temsil etmektedir. Bireylerin kişilik özelliklerini tutum ve davranışlarına yansıma şekli, kişiliğin olumlu yönü ve karanlık yönü olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleşebilir.
Kişiliğin olumlu yönü, bireylerin sosyal etkileşim sırasında sergiledikleri pozitif tutum ve davranışları içermektedir. Kişiliğin karanlık yönü ise sosyal etkileşim sırasında sergilenen negatif ve toplum tarafından istenmeyen/kabul görmeyen kişilik özellikleridir.
Kişiliğin olumlu yönü ve karanlık yönü arasındaki ayrımın araştırılmaya başlanması ve örgütsel davranış alanındaki literatüre katılması oldukça yeni bir olaydır. Araştırmalar, yalnızca olumlu kişilik özelliklerine odaklanmanın örgütsel davranış araştırmaları için yeterli olmadığını ifade etmektedir. Bu bağlamda kişiliğin karanlık yönünü temsil eden “Karanlık Üçlü” kişilik özelliklerinin iş yaşamındaki yansımalarını görmek oldukça önemlidir.
Karanlık Üçlü Kişilik Özellikleri
Karanlık Üçlü ifadesi ilk olarak Paulhus ve Williams tarafından ortaya konmuştur. Karanlık Üçlü; anti-sosyal kişilik özelliklerinden olan narsisizm, psikopati ve Makyavelizm kavramlarını içermektedir. Bu kavramların ortak özelliği, her birinin üstünlük ve ayrıcalık duyguları ile ilişkili olmasıdır.
Narsisizm, bireyin kendini aşırı sevmesi ve güçlü bir beğenilme arzusuna sahip olması durumlarını içerir.
Bu kişilik özelliğine sahip bireylerde empati yoksunluğu ve diğer insanları önemsiz görme eğilimi bulunmaktadır. Narsisizmin literatürde normal narsisizm ve patolojik narsisizm olmak üzere iki açıdan ele alınmaktadır. Normal narsisizme sahip olan bireyler kendilerine yüksek derecede önem verir ve başkalarının kendileri hakkındaki görüşlerini çok önemsemezler. Her bireyde bir dereceye kadar bulunan bu özellikler normal narsisisme örnektir. Patolojik narsisizmde ise bireyler başkalarının geri bildirimlerine yüksek derecede ihtiyaç duyarlar, ancak bu geri bildirimleri önemsemeyen bir duruş sergileyerek özgüvenli bir tutum takınırlar. Bireylerin kendine karşı duyduğu önemin psikiyatrik tedavi gerektirecek boyutlara ulaşması bir kişilik bozukluğu olan patolojik narsisizmi göstermektedir. Örgütsel davranış alanındaki literatüre göre narsisizmin liderlikle ilişkili olduğu görülmektedir. Aynı zamanda narsisizmi CEO’lardaki etik dışı ve güç ihtiyacı içinde olan tutum ve davranışlarla ilişkilendirmek mümkündür.
Psikopati; dürtüsellik, empati yoksunluğu ve düşük düzeyde endişe duyma ile ilişkilidir.
Psikopati seviyesi yüksek kişiler antisosyal girişimlerde bulunma eğilimindedirler. Bu bireyler herhangi bir davranışlarının sorumluluğunu almaz ve hiçbir davranışlarının sonucunda pişmanlığa sahip olmazlar. Aynı zamanda kişilerarası ilişkileri kötüye kullanma potansiyelleri oldukça yüksektir. Psikopatiye sahip olan bireyler iş yaşamında sorumluluk düzeyi az ve verimliliği olumsuz olarak etkileyen bireyler olabilmektedir.
Makyavelizme göre “amaca giden her yol mübahtır” ve “amaçlar araçları haklı çıkarır”.
Makyavelizm kavramı Niccolo Machiavelli’nin ilkelerinden yola çıkılarak oluşturulmuştur.Makyavelist yaklaşıma sahip bireyler ahlaki ilkelere önem vermeyen, pragmatik ve manipülatif bir düşünce tarzına sahiptir. Bu bireyler aynı zamanda duygusal açıdan soğuk, kendilerinin zayıf yönlerini gizleyen ve iş yaşamında statü elde etmek için etik olmayan davranışlar sergileyen kişilerdir. Makyavelizme sahip bireyler iş yaşamında manipülatif davranış sergileme ve astları tarafından taciz olarak algılanabilecek davranışlar sergileme eğilimindedirler.
Kişiliğin karanlık yönü, bireylerin iş hayatında birçok tutum ve davranış üzerinde belirleyici rol oynamaktadır. Bu özellikler bireylerde bulunmakla birlikte, klinik düzeyde/patolojik bir tablonun var olmadığı durumlarda, bireyler aramızda yaşamaya devam etmektedir. İş hayatında karanlık kişilik özelliğine sahip bireylerle karşılaşmak oldukça mümkündür. Bu bağlamda, karanlık kişilik özelliklerine sahip bireylerin iş yaşamındaki olumsuz tutum ve davranışlarının önlenmesi veya azaltılması, örgütlerin başarılı olması açısından önem taşımaktadır. Şirketinizde psikoloji temelli bir yaklaşım elde etmek için keİken'in profesyonel kadrosu ile iletişime geçebilirsiniz.
Kaynaklar:
Kommentare