Gizli İş Gücü Haritası: Sistemin Dışında Kalanlar, Hayatın İçindekiler

Her sabah evde çocuklarını okula hazırlayan, ardından yaşlı annesine bakan Ayşe… Mevsim geldiğinde valizini toplayıp şehir şehir dolaşarak tarlada çalışan Hasan… Yıllarca çalıştıktan sonra emekli olan ama geçinmek için hâlâ iş arayan 68 yaşındaki Nihat… Ve diploması olmadığı için “vasıfsız” görülen ama onlarca becerisi olan Zeynep… Onlar, görünmeyen bir emek zincirinin parçaları.

Çalışıyorlar, üretiyorlar, katkı sağlıyorlar ama resmi iş gücü verilerinde yer almıyorlar. Onlar “gizli iş gücü” — ya da global literatürdeki adıyla "hidden workforce". Sistem onları dışarda bırakıyor ama onlar hayatın tam merkezindeler.

Gizli İş Gücü Nedir? Kimleri Kapsar?

Gizli iş gücü (hidden labour force), ekonomik faaliyete katılan ama resmi kayıtlarda yer almayan bireylerden oluşur. Bu kişiler geleneksel iş gücü tanımına uymadıkları için sistem tarafından “işsiz” ya da “iş gücüne dahil değil” kabul edilirler. Oysa çoğu, görünmeyen yollarla üretir, bakım verir, taşır, sürdürür.

Neden Görünmüyorlar?

Bu insanlar sistemin dışında değil; sistemin dışına itildiler. Neden mi?

• Çünkü diplomaları yok ama becerileri var.

• Çünkü sosyal güvenceleri yok ama her gün çalışıyorlar.

• Çünkü geçmişleri “temiz” değil ama yeni bir hayat kurmak istiyorlar.

• Çünkü bakım emeği “iş” sayılmıyor ama 7/24 mesai yapıyorlar.

• Çünkü tarlalarda sabah gün doğmadan çalışan tarım işçileri, üretimi sırtlıyor ama çoğu kayıt dışı.

• Çünkü engelli bireyler çalışmak istiyor ama erişim, anlayış ve destek bulamıyorlar.

İş gücü piyasası, dar kriterlerle tanımlandığında bu insanlar görünmez oluyor. İK süreçleri, CV filtreleri, otomatik eşleşmeler ve kültürel önyargılar onları baştan dışlıyor.

🌱 Peki Ne Katıyorlar?

Gizli iş gücü sadece “çalışmak isteyenler” değil; halihazırda çalışan ama görmezden gelinen bir kitle. Onlar ekonominin arka planında değil, gizli motorunda yer alıyorlar.

• Mevsimlik tarım işçileri tarlalarda çalışmazsa, sofralar boş kalır; gıda zinciri kırılır.

• Ev kadınları, bakım emeğiyle toplumu ayakta tutar ama yaptıkları hiçbir zaman maaşla ölçülmez.

• Göçmen işçiler, temizlikten inşaata, tekstilden hizmet sektörüne kadar pek çok alanda sistemin yükünü taşır.

• Engelli bireyler, erişim sağlandığında yüksek odak, çözüm üretme becerisi ve kurum içi çeşitlilik avantajı sağlar.

• Eski hükümlüler, istihdam edildiklerinde topluma yeniden kazandırılır, dışlandıklarında ise suç döngüsü yeniden başlar.

• Kayıt dışı çalışanlar, sistemin “eksik” saydığı ama sistemsizliğin asıl yükünü taşıyanlardır.

Sisteme Dahil Etmek İçin Atılan Adımlar

• Engelli birey istihdamı için SGK prim teşviki (%100’e kadar prim desteği)

• 50+ çalışanı olan işletmelere engelli çalıştırma zorunluluğu (%3 oranında)

• İŞKUR üzerinden engelli mesleki eğitim programları ve işe yerleştirme desteği

• Eski hükümlü istihdamında prim indirimi ve proje bazlı hibe desteği

• Kadın istihdamına özel SGK prim desteği (12–54 ay arası)

• Uzun süreli işsizlerin istihdamına SGK teşviki

• Mevsimlik tarım işçileri için METİP (barınma, hijyen, eğitim, sağlık desteği)

• KOSGEB ve İŞKUR'dan kadın, genç ve engelli girişimcilere hibe desteği

• Sosyal istihdam modelleri geliştirmek için yerel yönetim ve STK iş birlikleri

🔮 Peki Ya Gelecek?

Gizli iş gücünü görmemek artık sadece sosyal bir körlük değil, ekonomik bir kayıp. Çünkü dünya hızla değişiyor: iş tanımları esniyor, yeni nesil iş modelleri büyüyor, esnek çalışma norm haline geliyor.

Ve bu dönüşüm bazı gerçekleri görünür kılacak:

• İnsan kaynakları, artık yalnızca CV’lere değil insan potansiyeline bakmak zorunda kalacak.

• Şirketler, çeşitliliği vitrin değil, verimlilik ve inovasyon kaynağı olarak görmek zorunda kalacak.

• Kamu politikaları, sadece teşvik değil, erişim ve eşitlik modelleri üzerine kurulacak.

• İş dünyası, “güvenceli esneklik” gibi kavramlarla gizli iş gücünü sistemin içine çekmek zorunda kalacak.

• Yeni teknolojiler, özellikle uzaktan ve dijital iş modelleri, engelli bireyler, anneler, kırsalda yaşayanlar için fırsat yaratacak.

Son Bir Söz

Bu yazı, yalnızca bir farkındalık çağrısı değil; aynı zamanda bir teşekkür ve bir davet. Kurucu ortaklarımızdan Seçil AKSOY , gizli iş gücünün potansiyelini ve önemini her fırsatta dile getirerek bu konuda bize ilham oldu. Kendisine, bu yazının şekillenmesine katkı sunduğu ve görünmeyen emeği görünür kılma çabamıza ışık tuttuğu için teşekkür ederiz.

Biz, Keiken olarak, sistemin dışında kalmış ama hayata katkısı büyük olan herkesin yanındayız. Gizli iş gücünün parçası olduğunuzu düşünüyor, yeteneklerinizi paylaşmak ve iş hayatına katılmak istiyorsanız bize başvurabilirsiniz. Sizi dinlemeye, desteklemeye ve birlikte üretmeye hazırız.

Çünkü biz inanıyoruz: Her ses duyulmayı, her emek değer görmeyi hak ediyor.